Zenbakia

Euskararen erabileraren eta normaliz….

PDF formatuan eskaintzen da.

HITZAURRE GISA 54. ZKIA.

Maria-Jose Azurmendi
  Aldizkarian beti dugu helburu euskararen erabilera eta normalizazio gaiak aztertzea; oraingoan, zenbaki honetako gai monografikoan, hau udaletan nola gertatzen ari den ikustea da nahi duguna. Hizkuntza gutxiagotuen hizkuntza normalizazioari buruz dagoen literatura zabalean askotan aipatu ohi da lehenengo zaindu eta landu ohi diren esparruak hezkuntza, gertuko administrazioa, eta hedabideak direla. Bestalde, badago eredu bat ezaguna duguna, “Reversing Language Shift” izenekoa (Fishman, 1991), eta euskararekiko aplikatua izan dena (Azurmendi, Bachoc & Zabaleta, 2001), bereziki baliagarria zaiguna eremu teoriko moduan erabiltzeko zenbaki honetako edukiaren garrantzia hobeto ulertzeko: eredu honek dio, besteak beste, oso garrantzitsua dela gizabanakoen gertuko eta eguneroko harremanen esparruak zaintzea, adibidez gertuko administrazioa. Hauxe da, hain zuzen, zenbaki honek adierazi nahi duena: gaur egun, udaletan zer egiten den euskararen erabilera bultzatzeko eta normalizazioa bideratzeko.


Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiaren hedapena toki mailako erakundeetan (2002-2005)

Ane Crespo, Amaia Agirre


Gipuzkoako Foru Aldundiaren eta udalen arteko lankidetza bideak

Joxean Amundarain, Izaro Ugalde, Nekane Jauregi


Bizkaiko Foru Aldundia eta EBPN

Patxi Alberdi, Manu Gañan
Eusko Jaurlaritzaren Gobernu Batzordeak 1998ko uztailaren 28an EBPN onetsi zuenetik, Bizkaiko Foru Aldundiak Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia izan du gidari euskararen arloko jardunbidean. Egin-eginean ere, hasiera-hasieratik ekin zitzaion Aldundiak euskara arloan egiten ziharduena EBPNren arabera egokitzeari, eta handik gutxira, 1999an hain zuzen, Bizkaiko euskalgintzan eragin nabarmena izan duen tresna berria sortu zen Aldundiaren egitura organikoan: Euskara Sustatzeko Zuzendaritza Nagusia.


Hiriburuen lekua EBPNn: Donostia

Edurne Otamendi
Udaletako euskararen erabileraren eta normalizazioaren azterketari buruzko ale honetan, Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiaren (EBPN) baitan hiriburuen lekuaz aritzeko gonbitea egin zaigu.


EBPN Gasteizen

Itziar Atienza, Alex Vadillo Otxoa
SARRERA EAEn 94 erakundek onartu du dagoeneko Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia. Iaz data hauetan Jaurlaritzak argitara eman zituen datuen arabera Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) bizi ziren biztanleen eta euskaldunen erdiak zeuden ordurako Euskara Biziberritzeko Plan Nagusian (EBPN) sartuta.


EBPN Bilbon

Ana de Castro Rubalkaba
Euskararen berreskurapenean murgilduta gaudenok bertatik bertara ezagutzen dugun plana da EBPN. Betegarria litzateke, alde horretatik, Euskararen Aholku Batzordeak diseinatutako ahalegin erraldoiaren nondik norakoak hemen azaltzen hastea.


Kantatzera noazu bertso bat edo bi herenegun jarrita EBPNri

Edorta España
BAT soziolinguistika aldizkaritik EBPNri buruzko artikulu bat idazteko gonbita luzatu zidatenean, egia esatea nahi baduzue, harrituta geratu nintzen guztiz. Izan ere, euskara teknikari izan beharrean, ogibidez itzultzaile nauzue eta ikasketaz Biologian lizentziatua; gaur egun, ordea, lasai BATkideok, euskara teknikariaren egitekoetan nabil buru belarri. Hala ere, gonbitak poztu ninduela ezin ukatu. Hizkuntza‑normalkuntzako urtebeteko nire eskarmentu laburretik uste dut baditudala aipatu beharreko alderdi batzuk, eta horiexek kontatzera natorkizue orain. Entzun nahi dituenak, beraz, jar dadila orri hauen aurrean, eta patxadaz irakur ditzala. Bestela, ondo baderitzozue, jo hurrengo artikulura, gai interesgarriago baten bila. Modu batean zein bestean, bejondeizuela.


Usurbilgo euskara biziberritzeko plan nagusiaren argi-ilunak

Ibon Beristain
SARRERA BAT soziolinguistika aldizkariak, Usurbilgo Udaleko zinegotzi naizenez, Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiaren inguruan dudan iritzia eskatu dit eta ondorengo lerroetan nire ikuspegia azalduko dut. Ikuspegi hau emateko, Usurbilgo Udalean Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiak (aurrerantzean EBPN) egin duen bidea azalduko dut, eta, horrekin batera, nire iritzia ematen saiatuko naiz.


Erandioko Udaletik

Aitziber Oliban


BAI Euskarari akordioa eta Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia prozesu berean Tolosan

Iñaki Azaldegi
Lehenik eta behin, esan dezadan Bai Euskarari Akordioa Tolosaldeko plana dela eta Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia Tolosaldeko herririk handienetan gauzatzen ari den plana dela, ez herri guztietan gauzatzen ari dena. Izan ere, EBPN, printzipioz behinik behin, 5.000 biztanletik gorako herrientzako plana da eta Tolosaldean oso gutxi dira 5.000 biztanletik gorako herriak (Tolosa eta Villabona). Hala ere, Tolosak eta Villabonak ez ezik, Ibarrak, Zizurkilek eta Anoetak ere aurrera daramaten plana dugu EBPN. Aipagarria ere bada Tolosaldeko hamabi herri UEMAko partaide direla eta aspaldi samarretik ari direla euskara plana garatzen beren herrietan.


Euskararen aldeko lana Zestoan

Nora Palmitano
HISTORIA APUR BAT Zestoan ez dira berriak euskararen aldeko lana eta elkarlana. Izan ere, aspalditik datorren dinamika da: gau eskoletatik gaurko euskaltegira; ikastolaren eta ikastetxearen batze prozesutik gaurko herri eskolara; Euskal Herrian Euskaraz ere, batzuetan indartsuago, beste batzuetan ahulago, aspalditik dabil herrian. Izan badira gazteagoak diren egitasmoak: Danbolin-zulo elkartea, hilero-hilero euskarazko Danbolin aldizkaria herriko etxe guztietara eramaten duena; eta Erralla bertso-eskola, bertso zaletasuna bultzatzen eta bertsotarako gaitasuna lantzen dituena. Elkarte formalez gain, garaian garaiko egitasmoak bultzatzeko talde eragileak sortu ohi dira —Korrika, AEK eguna, Bai Euskarari kanpaina,...—. Zestoako euskalgintzak askotan demostratu izan du erronka berriei ez diela beldurrik. Hor daude, eta soilik azken egitasmoak aipatzeagatik: 2002an Bai Euskarari akordio prozesua, horretan herriko euskalgintza aitzindari izan da, eta Kontseiluaren gidaritzaz, herriko eragile guztiengana euskararen mezua eraman nahian dabil; 2003an Euskaldunon Egunkaria eta Berria egunkarien aldeko batzordeak; eta, azken-azkena sortu berri den Urola Kostako Hitza, Zestoako albisteen presentzia ziurtatzen duena. Bere aldetik, udalak ere egin du bere ahalegina euskara bultzatzeko: hasieran udaleko lanpostuei hizkuntza-eskakizunak ezarri zizkien eta 1995ean Udal Administrazioan Euskararen Erabilera Normaltzeko Araudia onartu zuen. 2000. urtean Euskara Zerbitzua eratu ondoren, Euskara Aholku Batzordea sortu zuen udalak. Horretara, lehenago aipatutako euskalgintzako eragileak gonbidatu zituen eta herritarrei ere dei zabala egin zien. Euskalgintzak, ohi zuen moduan, erronka berritzat hartu zuen proposamena: herrian euskara bultzatzeko plana definitu eta horren jarraipena egitea. Horretarako hilero elkartzea adostu genuen denon artean. Lehenengo bilera horretara etorritakoetatik 9 lagunek onartu zuten proposamena, eta bigarren bileratik aurrera talde egonkorra osatu genuen. Egungo multzo nagusia hasieratik etortzen da, talde batzuen ordezkariak aldatu dira —beren barne funtzionamenduan aldaketak eman direnean— eta ordezkari politikoak, legegintzaldiarekin batera aldatzen direnak. Hortaz, hauexek dira Zestoako Euskara Aholku Batzordean (hemendik aurrera EAB) parte hartzen dutenak: herriko euskalgintzako ordezkariak —Zestoako Herri Eskola, Ekain Guraso Elkartea, AEK Euskaltegia, Euskal Herrian Euskaraz, Danbolin-zulo Elkartea eta Danbolin aldizkaria, eta Erralla bertso eskola—, norbere izenean datozenak, ordezkari politikoak —alkatea eta zinegotzi pare bat— eta euskara teknikaria. Esan behar da, aholku batzordea bada ere, hots, erabakiak hartzeko ahalmenik ez duen arren, bertan egindako proposamenak direla gero gauzatzen direnak. Lau urte hauetan egon da salbuespen bat, bakarra —hiru toponimoen grafiaren gaineko erabakia hartu zuen Udalbatzak, Toponimia azpibatzordeak eta Euskaltzaindiak proposatutakoari kasu egin gabe, bestelako grafia ezarri zuen—. Hori ez beste proposamen guztiak bere egin zituzten Kultura eta Gobernu Batzordeek eta Udalbatzak. Horixe azpimarratu nahi dut, alde batetik neurri handi batean horregatik izan da eta da EAB dinamikoa; taldea ere horregatik da egonkorra. Beste aldetik, horrek esan nahi du kultura batzordeari proposamenak egin aurretik egin direla azterketak, hausnarketak, eztabaidak, eta negoziazioak. EABren funtzionamendua labur azalduta: gai bat proposatu egiten du euskalgintzako norbaitek, ordezkari politiko batek, edo euskara teknikariak, inolako baldintza formalik bete gabe. Askotan, ekintza zehatza proposatzen da, beste batzuetan gaia lantzeko beharra, beste batzuetan egoera baten inguruko kezka besterik gabe. Bilera horretan bertan, gaiaren lehenengo azterketa egiten dugu eta, denen iritziak eta usteak entzun ondoren, erabakitzen da gaia lantzea —eta helburuak, lortu nahi dena— eta noiz landu —berehala ala aurreragorako utziz—, ala, bestela, baztertzea. Hurrengo bileran, euskara teknikariak lantzeko aukerak aurkeztuko ditu. Horiek sakon eta zorrotz aztertuko dira, eta, denon adostasunez, kultura batzordeari egin beharreko proposamena zehazten da. Prozesua ez da beti hain erraza izan. Batzuetan, gaiak berak eskatzen duelako behin eta berriro aztertzea, proposamenak egokitzea, gehiago lantzea, eta abar. Beste batzuetan denon adostasuna lortzea ez delako hain erraza. Hasiera batean, Zestoako euskara plangintzak —eta EABaren lanak— bi adar nagusi izan zituen: alde batetik, udal administrazioari zuzendutakoa. 2000n AEBE plana onartu zuen udalak eta egun bigarren plangintza aldia garatzen ari gara UEMAren laguntza teknikoaz —2003 urtetik Zestoako Udalak UEMAn parte hartzen du—. Beste aldetik, udalerrian euskara bultzatzeko plangintza. Hain zuzen ere, Aholku Batzordeak izan zuen lehenengo lana euskararen egoeraren diagnosia egitea izan zen. Zeuden datu apurrak, norberak zekiena eta uste zuena mahaian jarri, aztertu, hausnartu, eta lehentasunak erabaki eta helburuak finkatu genituen. Ondoren, beste herrietan egindakoak aztertu eta Zestoan egiteko egokitzat eta bideragarritzat jo genituenak martxan jarri genituen. Urte eta erdiko ibilbidearen ondoren plan orokor baten beharra ikusi zuen EABk. Seguru asko, generaman martxak berak sortu zuelako, baina horrez gain, gizarte-arlo guztietan —baita euskalgintzan eta administrazioan ere— “plan estrategikoak” sortzen ari zirelako.


Bai Euskarari Akordioa eta Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia

Zigor Etxeburua Urbizu
BAI EUSKARARI AKORDIOA Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua euskarak garapen osoa izatea helburu duten jatorri, iritzi, eta lan eremu desberdinetan diharduten 50 erakunde autonomoren bilgunea da. Kontseiluaren zeregin nagusienetakoa da euskararen aldeko gizarte konpromisoa sustatzea. Bide horretan, Bai Euskarari Akordioaren prozesua abiatu zuen, 1998an. Bai Euskarari Akordioaren helburua da enpresetan, saltokietan eta era guztietako entitateetan euskararen garapen osoa behin betiko bideratuko duen prozesua abiatzea, horretarako herritarron konpromisoa sustatuz.


Euskararen erabilera areagotzeko, ikastetxeen eta udalen arteko lankidetzaz

Erramun Osa
2004-05 ikasturtean 8.089 gela, 12.133 irakasle, eta 173.913 ikasle biltzen dituzten Euskal Autonomia Erkidegoko 370 ikastetxek, euskararen erabilera areagotzeko asmoz, maila desberdinetako plangintzak abian dituzte. Halaber, Nafarroan, Lapurdin, Nafarroa Beherean, eta Zuberoan, askotariko ikastetxeak eta ikastolak dabiltza era horretako ahaleginean. Era berean, geroz eta udal eta mankomunitate gehiagotan, besteak beste, euskararen erabilera areagotzeko planak egituratu eta martxan jarri dituzte. Horietatik ezagunena, egituratuena, eta hedapenik zabalena daukana udaletara egokitutako Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia (EBPN) da, ezbairik gabe.


EBPN: sistematizaziorako tresna egokia

Miren Dobaran
Katastrofeen teoriaren sortzaile den Ernest Querolen iritziz, “el uso de una lengua genera uso, y el desuso genera desuso”. Euskal Autonomia Erkidegoan 1980ko hamarkadaren hasieran euskararen erabilera normalizatzeko hartu ziren neurriei esker euskararen etengabeko galera gelditu da, eta azkeneko mendean nagusitu den beheranzko joera horri buelta eman zaio. Horretara, aurrerakada nabarmena antzeman da demografikoki (elebitasunaren unibertsalizazioa), geografikoki (hirigune handienetan batez ere) eta funtzionalki (euskararen erabileraren eta belaunaldien arteko familia bidezko euskararen jarraipenaren hazkunde progresiboa, baita guraso euskaldun berrien aldetik ere). Horrek guztiak ez du ekarri gaztelaniaren atzerakadarik, erdaldun elebakarraren atzerakada baizik. Hau da, muturreko egoerak, alde batekoak zein bestekoak, atzera doaz azkar, hizkuntza nahiz kultura integrazioari eta mestizajeari ateak zabalduz. Halere, gaur gaurkoz, erdaldun elebakarrak eta erdararen erabilera, oraindik, nagusi dira EAEn.


Eleaniztasuna muga aldeko eskoletan

Miren Garmendia
IKERKETAREN TESTUINGURUA Hendaiako eta Urruñako eskolak Donibane Lohizuneko zirkunskripzioan kokaturik daude, eta, muga dela medio, problematika berezia dute. Tradizio historiko luze batek Hendaiako herria batik bat, baina baita Urruñakoa ere, mugaz bi aldetako nazioetan nahasirik bizitzera eraman ditu eta, halaber, hiru hizkuntza izatera; esan nahi baita frantsesa, euskara, eta gaztelera.